Wegen met Zegen is niet zomaar een wandeling. De wandelaar komt al wandelend in contact met de rijke historie, cultuur, natuur en spiritualiteit van het mooie Betuwse landschap. Op onverwachte plaatsen langs de route zijn aanwonenden actief om het de wandelaars te verassen. In deel 1 van een reeks interviews gaan we op bezoek bij Bart Janssen (68) van pottenbakkerij Het Ambacht Haalderen.
Vlak bij de Waaldijk in Haalderen ligt aan een klein verbindingsweggetje pottenbakkerij Het Ambacht, waar we gastvrij worden ontvangen door de eigenaar. We zijn nieuwsgierig naar het ontstaan van dit bedrijf. De oprichting heeft alles te maken met de Tweede Wereldoorlog. Bart: “In dit gebied stond na de oorlog geen huis meer overeind. Hiertegenover werden noodwoningen gebouwd en daar ben ik geboren. Op deze plek stond een school waar ook niets meer van over was. Na de oorlog is op de fundamenten van de school deze pottenbakkerij gebouwd met als doel jongeren die in de oorlogsjaren geen beroepsopleiding konden volgen te laten werken. Sindsdien heet deze straat de Ambachtstraat terwijl hij daarvoor de Schoolstraat heette.”
Sichting
De pottenbakkerij werd ondergebracht in een stichting met als bestuur de burgemeester, de hoofdonderwijzer, de pastoor en een accountant.” Er werden vijf jongens uit het dorp te werk gesteld. Zij werden een aantal jaren begeleid door Piet Kurstjens, een professionele pottenbakker uit Venlo. Bart: “De vijf jongens waren Jan Verhagen, Cornelis Mahler, Thé van Loon, Bart Smits en Gerd Janssen. De laatste was mijn vader. In die tijd was er veel werk aan de winkel. Na de oorlog had bijna niemand meer een servies. De hoofdonderwijzer stuurde leerlingen met een tekentalent naar Het Ambacht om daar serviezen, bloemvazen, asbakken en andere voorwerpen te ontwerpen en te decoreren. Zo zijn Henk van Meurs en Joop Puntman hier terecht gekomen en van hieruit volgden ze de kunstacademie. Op het hoogtepunt werkten hier wel twaalf man.” Naast serviezen werden veel religieuze voorwerpen gemaakt zoals kruisbeelden, Mariabeelden en kerststalletjes. Voorwerpen werden gemaakt op reproductiebasis en op unicabasis. In het eerste geval werd er een mal gemaakt waarmee voorwerpen in veelvoud konden worden geproduceerd. In het tweede geval werd een product met de hand gemaakt en was dan een uniek exemplaar. Deze producten konden niet kostendekkend worden gemaakt maar konden worden betaald uit de inkomsten van de massaproducten. In de jaren zestig deed de stichting een stapje terug en kregen de vijf mannen van het eerste uur elk 20 procent van de aandelen.
Pensioen
De vijf pioniers zijn allen tot hun pensioen in Het Ambacht blijven werken. In 1975 trad Bart in dienst bij Het Ambacht. Bart: “In de periode erna kwam Het Ambacht geleidelijk in mijn bezit. Als er iemand van het eerste uur wegging nam ik de aandelen over. Hoewel ik directeur werd had ik weinig met kantoorwerk. Het mooiste vond ik als ik iets kon creëren. Nu werk ik hier nog als enige. De vraag naar keramiek is teruggelopen maar ik kan nog steeds mijn dagen vullen. Ik geef nu veel workshops en word vaak gevraagd voor allerlei festiviteiten zoals kinderfeestjes. Als je de blije gezichtjes ziet ben je bij wijze van spreken al betaald. Momenteel lopen er drie cursussen pottenbakken en is er zelfs een wachtlijst. Mijn kennis is toegenomen door de cursisten. Als ze binnenkomen weten ze niets maar willen alles. Zo heb ik me moeten verdiepen in nieuwe technieken en dat heeft me weer verrijkt.”
Vaas
Het Ambacht is open voor bezoekers. Bijna alles is te koop. Ook zijn er bijzondere voorwerpen te zien. In een vitrine staat bijvoorbeeld een mooi gedecoreerde robuuste bloemenvaas. Bart haalt hem voorzichtig uit de vitrine, laat de inscriptie op de onderkant zien en vertelt: “Hier staat dat deze vaas in 1952 is aangeboden namens de gemeente Bemmel aan Hare Majesteit de Koningin op haar verjaardag. Dat is echter nooit gebeurd. In 1952 waren er nog bijna geen auto’s en de verkeersveiligheid was in die tijd nog dubieus. In Haalderen waren twee auto’s en men besloot twee kunstwerken te maken: een wandbord en een vaas. Mocht er een auto verongelukken op weg naar het verre Soestdijk dan was er nog één kunstwerk over om aan te bieden. Beide auto’s overleefden de reis. Tijdens het defilé langs Paleis Soestdijk zou het werk door het dochtertje van burgemeester Van Elk aangeboden worden. Op dat moment werd de keuze gemaakt voor het wandbord. De vaas was te lastig te hanteren voor het jonge meisje. Zo kwam de vaas weer terug op Het Ambacht en is samen met drie vergeelde foto’s tot op de dag van vandaag te bewonderen als stille getuige van dit wonderlijke voorval.” Op mijn vraag wat het mooiste werk is dat hij ooit gemaakt heeft antwoordt Bart gevat: “Dat moet ik nog maken.” Na bijna 50 jaar is er bij Bart nog niets verdwenen van het enthousiasme voor het pottenbakkersvak: “Ik kan hier de hele dag rondlopen en kom dan volledig tot rust. Ik ben alleen maar thuis om te slapen, zeg ik wel eens gekscherend. Over de toekomst heb ik nooit zo nagedacht. Mijn motto is: ik zie het wel. Wandelaars zijn van harte welkom om al het moois en de verhalen daarachter tot zich te nemen. Ik zal de mensen met plezier rondleiden.” Het Ambacht (Ambachtstraat 6, Haalderen) is open maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur. Telefoon 0481-461314.
Zo kwam de vaas weer terug op Het Ambacht en is samen met drie vergeelde foto’s tot op de dag van vandaag te bewonderen als stille getuige van dit wonderlijke voorval
Tekst: Joop Koopman, beeld: René Wilderom